Felieton dr Zbigniewa Canowieckiego
Busola
Przed 1990 rokiem Pomorze, a przede wszystkim aglomeracja trójmiejska, były skazane na przemysłową monokulturę. Gospodarka regionu w ogromnym stopniu zależna była od działalności przemysłu stoczniowego. Późniejsze kłopoty tej branży pociągnęły za sobą szereg problemów społecznych i gospodarczych. Powoli, w miarę pogarszania się kondycji kolejnych największych stoczni produkcyjnych i w efekcie ich upadku region tracił swoją busolę gospodarczą. Od tego momentu na wszystkich szczeblach samorządowych powstawały kolejne opracowania i strategie rozwoju gospodarczego. Jednocześnie odbywał się szereg konsultacji społecznych oraz spotkań z organizacjami gospodarczymi. Nierzadko takie konsultacje organizowali nawet przedsiębiorcy zarządzający dużym obszarem przeznaczonym do zagospodarowania na cele produkcyjne, usługowe lub deweloperskie.
Gdańsk, stolica naszego regionu, może pochwalić się częściowym utrzymaniem przemysłu stoczniowego przy jednoczesnym rozwoju sektora budowy mniejszych jednostek, takich jak pełnomorskie jachty i katamarany. Oczywiście niezwykle ważnym elementem gdańskiej gospodarki morskiej jest port, którego wielkość przeładunków dynamicznie wzrasta. Obecnie podstawą rozwoju gospodarczego miasta są jednak małe i średnie przedsiębiorstwa. Dzięki systemowemu wspieraniu rozwoju przedsiębiorczości istnieje w mieście dobry klimat do zakładania nowych firm. Ponadto Gdańska Agencja Rozwoju Gospodarczego od 15 lat pozyskuje dla miasta nowe inwestycje, poszukując dla inwestorów niezbędnych terenów, pomagając w ich zagospodarowywaniu oraz załatwianiu wszelkich niezbędnych formalności. Przy udziale ponad 60 inwestorów Agencja utworzyła Park Przemysłowo-Technologiczny „Maszynowa”, Pomorskie Centrum Logistyczne i Pomorskie Centrum Inwestycyjne. Wydaje się, że możemy być spokojni o przemysłowy rozwój Gdańska, którego gospodarka staje się bardziej zrównoważona, bez dominacji żadnej branży.
Obecnie Gdańsk jest jednak przede wszystkim busolą i punktem odniesienia dla całej Polski w zakresie budowania wspólnoty opartej na wolności, otwartości, tolerancji oraz różnorodności społecznej, obyczajowej i religijnej. Ten fenomen demokratycznego i wolnościowego posłannictwa Gdańska doskonale pokazuje i dokumentuje książka „Gdańsk. Zmieniające się oblicze miasta” przygotowana pod redakcją prof. Cezarego Obracht-Prondzyńskiego i Tadeusza Gleinerta, wydana przez Instytut Kaszubski oraz Stowarzyszenie Rajcy Gdańscy. Celem tej pracy zbiorowej było podjęcie refleksji nad zmieniającym się miastem w ostatnich dekadach. O fenomenie naszego intrygującego miasta i jego paradoksach wypowiadają się w pierwszej części książki naukowcy, a w drugiej części osoby dzielące się swoimi wspomnieniami i subiektywną oceną minionych lat. Sylwia Bykowska w ramach oglądu akademickiego omawia kształtowanie i rozwój lokalnej wspólnoty, przedstawiając szereg przykładów działalności organizacji pozarządowych oraz inicjatyw o szerszym zakresie oddziaływania. Stwierdzając, że samorządność lokalna jest podstawą demokracji, podkreśliła, że władze Gdańska zawsze dążyły do pełnego i aktywnego udziału wspólnot lokalnych w zarządzaniu miastem. Jednocześnie prowadzona od wielu lat szeroko zakrojona polityka historyczna buduje duchową i intelektualną przynależność gdańszczan do miasta o wielowiekowej i wielokulturowej historii. Kolejny współautor, Jarosław Załęski, podkreślił, że na początku lat dziewięćdziesiątych na skutek zmiany kontekstu historyczno-politycznego rozpoczęła się rewizja mitu Gdańska jako miasta odwiecznie polskiego. Ponowne określenie się w stosunku do miasta i jego dziedzictwa wymagało uświadomienia sobie, kto mieszkał przedtem i jaka dominowała tu kultura. Szczególnie wybrzmiało to podczas I Światowego Zjazdu Gdańszczan, będącego – co podkreśliła Małgorzata Dymnicka – początkiem wielkiej debaty nad tożsamością Gdańska. Autorka zwróciła także uwagę na tak ważną dla Gdańska rolę przestrzeni publicznej sprzyjającej budowaniu relacji społecznych. Przestrzeń spotkań, dyskursu publicznego obok historycznego dziedzictwa wzbogaca miasto o nowe idee i wizje wpisane w ducha czasu. W Gdańsku obserwujemy coraz to nowsze przejawy życia miejskiego, co może potwierdzać tezę o zdolności miasta do wyzwalania energii i aktywności mieszkańców. W roku milenijnym 1997 odbyło się wiele imprez kulturalnych uświetniających tysiąclecie istnienia miasta, ale zwrot w myśleniu o kulturze, jak napisał Lesław Michałowski, był związany z konkursem o Europejską Stolicę Kultury w 2016 roku. Dostrzeżono potencjał kultury w kontekście rozwoju miasta, zaktywizowały się środowiska kulturotwórcze, powstawały strategie i programy przekuwane w konkretne działania i realizacje. Wówczas przyjęto, że z kontaktu z kulturą powinny wynikać daleko idące społeczne konsekwencje. Takie bowiem podejście do kultury jest tożsame z ideami wolności i solidarności, z jakimi kojarzony ma być Gdańsk. W rozdziale przygotowanym przez Rafała Gajewskiego i Iwonę Sagan czytamy, że w latach 1998–2018, czyli w latach prezydentury Pawła Adamowicza, nastąpiła niezwykle dynamiczna przemiana miasta pod względem społecznym i gospodarczym. Umiejętnie wykorzystywany kapitał ludzki i społeczny stanowił fundament ówczesnych sukcesów i osiągnięć miasta jako wspólnoty. Dzięki temu miasto nabrało cech ośrodka metropolitalnego.
Doskonałym uzupełnieniem powyższych analiz naukowych jest druga część książki pt. „Gdańskie refleksje obywatelskie i osobiste” będąca świadectwem osób mających często istotny wpływ na bieg niektórych gdańskich spraw w minionym trzydziestoleciu. Zasadnym byłoby kontynuowanie tych prac i dokumentowanie wielu nieznanych faktów z najnowszej historii Gdańska.
